De bedrijvenvereniging van bedrijventerrein de Beverkoog wil een transitie maken naar het groenste en aantrekkelijkste bedrijventerrein van Noord-Holland. Tijdens deze transitie zullen ze overgaan van een bedrijventerrein naar een bedrijvenpark. Hieronder volgt een analyse van onze vorige stagiair Diermanagement Floris de Rie, de doelen van de vereniging, en bedrijfsmatige- en bestuurlijke maatregelen om dit doel te bereiken.
De Beverkoog in het kort
De Beverkoog is een langgerekt ‘industrieterrein’ dat eind jaren ’70 is aangelegd in de Westbeverkoog, een polder die onderdeel uitmaakte van Geestmerambacht. De opzet is parkachtig, ruimtelijk met veel laagbouw. De Beverkoog (2,4 km lang) ligt aan de noordzijde van Alkmaar en is ingesloten tussen de woonkern Sint Pancras in het westen en de N242 en spoorlijn in het oosten. Tussen de woningbouw aan de westzijde en het bedrijventerrein ligt de groenstrook De Nollen.
Het hedendaagse bedrijventerrein (55 hectare met 550 vestigingen/bedrijven) is rondom ingesloten door water. Aan de oostzijde ligt het boezemwater van het kanaal Omval-Kolhorn, een zone met riet, beplanting en een dijk. Kenmerkend is het vele groen met onder andere drie (lunch) wandelroutes die ook deel uitmaken van het wandelnetwerk van de provincie NH. Een parel met grote biodiversiteit aan de westzijde is Hortus Alkmaar, een botanische tuin, gespecialiseerd in geneeskrachtige kruiden.
Analyse
1.1. Motivaties voor transitie
De levenscyclus van bedrijventerreinen kent grofweg drie fasen. De Beverkoog bevindt zich met een score van 53% in fase twee volgens de rapportage van de Stec Groep (onderzoek vestigingslocaties Alkmaar, oktober 2019). De score is opgebouwd uit de hoofdcriteria Economie & werkgelegenheid (58%) en Marktwaarde & ruimtelijke kwaliteit (49%). Globaal betekent fase twee dat dat de locatie waarde verliest en het vastgoed en de openbare ruimte van wisselende kwaliteit zijn. Het voldoet niet altijd meer aan de huidige vestigingseisen ten aanzien van bijvoorbeeld bereikbaarheid, infrastructuur of duurzaamheid.
De bedrijvenvereniging Beverkoog wil met een meerjarenprogramma en een bestendige toekomststrategie het niveau van het bedrijvenpark Beverkoog minimaal consolideren en daar waar mogelijk verbeteren voor behoud van waarde, werkgelegenheid en competitief economisch vermogen. Een gezond perspectief voor alle betrokkenen!
Daarom heeft de bedrijvenvereniging Beverkoog besloten dat ze een uitblinker willen zijn in groen. Ze willen het groenste bedrijventerrein van Noord-Holland worden, en daarmee een transitie maken naar een bedrijvenpark. De grootste pilaren waar dit op staat zijn veiligheid, controle in beheer, en de gezondheid van werkgever, werknemer, klant en werkrelaties. Samen streven zij naar het meest groene en aantrekkelijke park waar het gezond ondernemen is.
Ze verwachten dat door een strategische verandering van richting, het groene en blauwe bedrijvenpark veel aspecten van ondernemen beter zal maken. Zo zal de waarde van de panden stijgen, aangezien de aanwezigheid van groen en blauw vastgoedwaarde verhoogt. Daarnaast zal het bedrijvenpark meer als een geheel voelen met een eenduidige sterke identiteit. Dit zal niet alleen positieve effecten hebben op omzet door de aantrekken van meer klanten en betere zaakrelaties, maar zal ook de onderlinge cohesie tussen bedrijven verbeteren. Een van de grootste voordelen is de verbeterde mentale staat van iedereen die werkt in een groene en blauwe omgeving. De aanwezigheid van groen en blauw is een bewezen kwaliteit om stress te verminderen en de gemoedstoestand te verbeteren. Daarnaast nodigt het uit om naar buiten te gaan, wat niet alleen goed is voor de gezondheid, een kleine wandeling buiten zal de productiviteit verbeteren.
1.2. Huidige knelpunten
Een groot probleem van het huidige bedrijventerrein is de slechte toegankelijkheid voor verkeersdeelnemers anders dan gemotoriseerde voertuigen. En zelfs die hebben veel moeite met af en aanrijden in de spitsuren. Voetgangers hebben het zwaar, aangezien er geen stoep is op veel plekken. Waar deze wel is, is de staat vaak slecht. Fietsers hebben het ook niet fijn, met alleen fietspaden gepositioneerd op de doorgaande weg waar groot verkeer ook rijdt. De ontsluiting aan de noordzijde van het bedrijventerrein is niet bestemd voor langzaam verkeer (doodlopend). Ook is er gebrek aan recreatief groen, maar hier is wel behoefte aan.
Daarnaast mist het bedrijventerrein nu ook een duidelijk imago. Het bedrijventerrein bevindt zich tussen twee grote groene en blauwe stroken, maar dat is niet bekend en is ook nergens aan te zien. De in- en uitgangen van het terrein zijn niet herkenbaar. Meestal heb je pas door dat je op het bedrijventerrein bent na het zien van een aantal bedrijven op rij. Wat ook een symptoom is van gebrek aan imago, is het feit dat er veel productiebedrijven zitten. Er is een gebrek aan kantoorbedrijven, die een hele andere waarde stellen aan hun omgeving. Een eerlijkere verdeling van deze twee soorten bedrijven zou lijden tot een betere onderlinge- en omgevingscohesie op het gehele terrein.
Ten slot, wat deels samenhangt met het imago, is dat biodiversiteit geen tot weinig kansen heeft op de Beverkoog. Er is een handje vol bedrijven die goed begrijpen hoe ze hun grond moeten indelen, met bijvoorbeeld bloemenweides, meerdere bomen, kruidengrassen, zonnepanelen, insectenhotels, et cetera. Maar vervolgens staat daarnaast een bedrijf dat zijn gehele terrein bestraat heeft. Het merendeel van het terrein bestaat uit asfalt, beton of bestrating, en groene plekken zijn er te schaars. Groene gevels en/of daken zijn vrijwel compleet afwezig en de bermen zijn compleet kaal gemaaid. Dit kan ook een groot probleem worden met sterkere stortbuien in de zeer nabije toekomst.
1.3 Belangen van deze transitie
Het is voor bedrijvenvereniging Beverkoog belangrijk dat het terrein klaar is voor de toekomst op een manier die ze doet uitblinken. Uitblinken niet alleen voor gasten, klanten en pers, maar ook, of eigenlijk vooral vóór de mensen die zelf op de Beverkoog werken. Daarnaast hopen ze meer niet-bestemmingsverkeer te creëren. Mensen die graag een rondje gaan fietsen of wandelen, en dan gebruik kunnen maken van een ‘vergroend’ Beverkoog. Vandaar dat ze zelf de term bedrijvenpark hebben bedacht.
Doelen
- Samenhangend berm en stoep managementplan
- Hulp en aansturing bij het aanleggen en onderhouden van groene gevels
- Saamhorig natuurimago
- Voedsel planten en aanbrengen op verschillende openbare locaties
- Vergroten van de aanwezigheid van groen en blauw
- Bepalen van een marketingdier
- Het aanbrengen van natuurinclusieve kunst
- Natuurlandschappen creëren
- Overvloed van fiets en wandelroutes
- Aanbreng van een vijver of fontein
- Meer aandacht voor mooie bedrijven als Hortus Alkmaar
Bedrijfsmatige oplossingen
Veel van de problemen die het bedrijventerrein ervaart vinden plaats op het terrein van de bedrijven zelf. Deze problemen hebben vooral te maken met een groot tekort aan groen en blauw, klimaatadaptatie voor wateroverlast, tekort aan biodiversiteit, en het ontbreken van een imago. De Beverkoog wil het imago creëren van een het groenste bedrijventerrein van Nederland, maar moet er dan eerst voor zorgen dat de meeste bedrijven hier de juiste maatregelen voor nemen. Deze maatregelen hoeven niet moeilijk te zijn, hierna volgt dan ook een lijst met oplossingen die de meeste problemen zullen verminderen of zelfs oplossen.
3.1. Groene daken
Groene daken zijn een geweldige manier om een bedrijfspand klaar te maken voor de toekomst, terwijl ook de biodiversiteit een handje wordt geholpen. Groene daken hebben een waslijst van voordelen, waaronder betere isolatie, betere hitte-absorptie, minder wateroverlast, schonere lucht, meer vogels, dus minder last van muggen, en het kan de levensduur van de meeste daken verdubbelen door het opnemen van de uv-straling. In sommige gevallen kan het zelfs dienen als een recreatieplek voor werknemers (Zie afbeelding 1). Maar zelfs als het dak simpelweg wordt vol gelegd met groene vegetatie zal dit al enorm helpen in de omgeving, en zal dit het groene imago van het bedrijf enorm vergroten (Zie afbeelding 2). Er zijn zelfs subsidies aan te vragen voor groene daken, dus het bedrijf hoeft er financieel niet slechter van te worden.

Afbeelding 1: Groen dak omgetoverd tot recreatieruimte.

Afbeelding 2: Groen dak op bedrijfspand.
3.2. Groene gevels
Een groot deel van een pand bestaat uit gevels, en de meeste van deze gevels zijn kaal. Ze worden niet gebruikt als ingang of uitgang, zijn niet gevuld met teksten, en hebben vaak niet eens ramen. Het is een hele mooie oplossing om deze compleet kale oppervlaktes op te vullen met groene gevels. Groene gevels bieden veel van dezelfde voordelen als bij groene daken; betere waterafvoer, minder last van hitte, betere isolatie, en daarnaast is het een enorme hulp voor biodiversiteit. Een heleboel verschillende klimplanten zijn niet schadelijk voor de integriteit van de muur of wand, en zullen dan ook geen schade aan het pand aanrichten. Deze groene gevels zijn net als groene daken ook erg goed voor het groene imago van het bedrijf. Zie afbeelding 3 voor een voorbeeld.

Afbeelding 3: Groene gevel op een bedrijfspand.
3.3. Tuinen met biodiversiteit
Veel bedrijven hebben iets van groen in de voortuin van het bedrijfspand. Meestal is dit een boom of zelfs twee, een grasmatje hier en daar en wat bosjes. De rest ziet er vaak betegeld uit, of is zelfs met asfalt bedekt. Vaak is echter een hoop van deze ruimte niet benut, en kan deze veel beter ingericht worden. Door het plaatsen van een voortuin die bedoeld is voor biodiversiteit, helpen de bedrijven ook onbewust hun werknemers, aangezien groene omgevingen stress verlagend zijn en de algemene sfeer verbeteren. Het is belangrijk dat in deze voortuinen verschillende lagen van vegetatie geplaatst worden, om zo veel mogelijk de natuur na te bootsen. Bossen bestaan namelijk ook uit allerlei verschillende lagen. Verschillende lagen zijn hoge bomen, middelgrote of kleine bomen, struiken, bloemenweide en kruidengrassen, delen van gras, en als het bedrijf het helemaal goed wil doen een vijver. Door het toevoegen van deze verschillende lagen krijgt zoveel mogelijk leven de kans om een plekje te vinden. Dit helpt niet alleen de werknemer met stressvremindering, het bedrijf aan een goed imago, en de biodiversiteit aan meer leefgebied; het zorgt er ook nog eens voor dat water beter wordt opgenomen, dat hete dagen minder heet zijn, en dat de bodemstructuur steviger is. Helemaal als dit gepaard gaat met de oplossing in subhoofdstuk 3.4. Voor een voorbeeld van zo’n tuin, zie afbeelding 4.

Afbeelding 4: Bedrijfstuin met verschillende vegetatielagen.
3.4. Groene parkeerplaatsen
Bij een bedrijfspand horen natuurlijk parkeerplaatsen. Deze parkeerplaatsen bestaan bijna altijd uit kale oppervlaktes van steen. Dit zorgt ervoor dat als het een hete dag is, de omgeving ook heet wordt, en dat als het vriest, de stenen glad worden. Ook zijn deze kale oppervlaktes heel slecht in het afvoeren van water, en bij stortbuien kan dit voor problemen zorgen. En het is natuurlijk slecht voor de natuur. Al deze problemen hebben samen echter een gemeenschappelijke oplossing; groene parkeerplaatsen. Met groene parkeerplaatsen wordt hitte beter opgevangen door de grond, wordt het minder glad bij vorst, vangt het beter water op en geeft het meer ruimte aan de natuur en bodemleven. Tijdens het aanleggen en vernieuwen van parkeerplaatsen is er dus eigenlijk maar één logische keuze. Zie voorbeelden hiervan in afbeelding 5 en 6.

Afbeelding 5: Groene parkeerplaats.

Afbeelding 6: Bedrijfspand met groene parkeerplaatsen.
3.5. Nestkasten en vogelhuisjes
Rondlopend op het bedrijventerrein is er een duidelijke afwezigheid van vogels en ook vleermuizen. Zo hier en daar zijn enkele exemplaren te zien, maar dat is zeldzaam. Op plekken als Hortus Alkmaar en de groene stroken daaromheen komen ze echter in overvloed voor. Dit komt omdat ze hier gelegenheid tot nesten hebben. Om ervoor te zorgen dat de Beverkoog een bedrijvenpark wordt, zullen er ook meer dieren moeten komen. En dat begint vaak bij vogels en vleermuizen, die dan roofvogels aantrekken, daarna egels en steenmarters en andere diersoorten. Om ervoor te zorgen dat vogels en vleermuizen op het bedrijventerrein nestelen, zijn de voorgaande stappen van belang, maar deze nog wel het meest. Door het plaatsen van nestkasten en vogelhuisjes van verschillende formaten heeft uw bedrijf niet alleen een goed groen imago, het helpt dus ook met het vormgeven van een beginnend ecosysteem. Nestkasten zijn er in allerlei vormen en maten voor alle denkbare vogel- en vleermuissoorten. Ze hebben geen invloed op de energieprestatie van een pand, en kunnen zelfs als kunst geplaatst kunnen worden. Zie afbeelding 7 en 8 voor voorbeelden.

Afbeelding 7: Nestkasten als kunst.

Afbeelding 8: Grote vleermuiskast.
Terreinmatige oplossingen
De grootste frustratie geuit bij de vereniging is het gebrek aan algemene cohesie op het terrein. De stoepen zijn verwaarloosd en vaak doorbroken. Groene stroken zijn ver te zoeken of compleet kortgemaaid. En van bedrijf tot bedrijf zijn de verschillen van groenvoorziening compleet anders. Er zijn nagenoeg geen looproutes en recreatief groen ontbreekt. Deze problemen zijn niet op te lossen door een of een aantal bedrijven, maar alleen door een strak managementplan voor het hele terrein, waarbij bijna alle bedrijven meewerken.
4.1. Stoep en berm managementplan
Een grote stoorfactor is de verwaarlozing van de stoepen en het bermbeheer. De stoepen zijn vaak scheef en beschadigd. De stoep is vaak zomaar doorbroken of beëindigd waardoor mensen op straat moeten lopen. En waar wel een stoep is en op de zeldzame plekken waar deze goed onderhouden is, is deze vaak te smal voor mensen om naast elkaar te kunnen lopen. De bermen en groene stroken krijgen te weinig aandacht. Er kunnen veel meer bomen bij. Het gras wordt nu jaar rond kort gemaaid. Dit resulteert in een kil en kaal beeld en is slecht voor biodiversiteit.
De groene stroken en stoepen kunnen samen onder de schop worden genomen tot het creëren van groene looproutes. Plekken waar deze samen gaan en biodiversiteit ruimte heeft op plekken waar mensen kunnen wandelen. Kijk naar afbeelding 9. voor een voorbeeld.

Afbeelding 9: Voorbeeld groene strook met looproute.
Download hier een impressie van het bedrijventerrein
Tekst: Floris de Rie