Future sTREEts
2023, metaal, straatstenen, inheemse planten, door Marianne Lammersen
In opdracht van Groen Kapitaal, provincie Noord-Holland, maakte Lammersen Future sTREEts, waarin groen zegeviert over steen. Het stratenplan van Haarlem vormde de basis voor het metalen boompje dat boven de straatstenen uit prijkt. De stenen, verzameld tijdens Tegelwipdagen, werden plantenbakken. In nauwe samenwerking met Anniek Herder van Zorg in de Tuin is hier inheems groen geplant, dat het beeld langzaam overneemt. Door de seizoenen heen zal het beeld overwoekerd worden, zich dan weer kaler tonen, in de hoop dat de natuur elk jaar sterker terugkomt. Het werk mag een inspiratie zijn om onze stedelijke omgeving te vergroenen, de biodiversiteit te vergroten en weer in balans raken met de natuur.
Deze tekst staat op het bordje naast het prachtige beeld van Marianne Lammersen. Hieronder staat het interview met de reden waarom wij namens Groen Kapitaal dit beeld hebben laten maken én de visie van de beeldend kunstenaar. In de hoop dat het veel inspiratie zal bieden voor de inwoners van Noord-Holland om zoveel mogelijk te gaan vergroenen.
Marianne Lammersen over ‘future sTREEts’
De aanleiding
In de zomer van 2021 vroegen Simone Memel (conservator van het provinciehuis/Paviljoen Welgelegen) en Rogier Reker, community manager van Groen Kapitaal, mij of ik een beeld wilde maken dat de kijker zou inspireren tot vergroenen van zijn omgeving. Het kader werd geschetst; iets met groen en iets met de vele gewipte tegels en stenen die al uit het straatbeeld van Haarlem waren verdwenen. Een helder maar los kader. Waar ik graag mee aan de slag ben gegaan.
Van gebroken straten
Een steen begon als zachte klei, vormloos, kneedbaar. In een mal gedrukt of uitgeperst wordt deze tot steen gebakken. Hard, rigide. Stapelend vormen ze muren en gebouwen. Grenzen. Op de grond vormen ze klinkende paden en wegen, om ons efficiënt van A naar B te verplaatsen. Stenen bepalen, ze sturen gedrag.
Ik hou van kaarten. Grote wegenkaarten, of stadsplattegronden. De stad in m’n pocket. Een land in m’n tas. Een kaart geeft overzicht, richting, oriëntatie. Wanneer ik me oriënteer in een vreemde stad, stratennamen zoek en vindt op de façades van gebouwen, deze vergelijk op de kaart, kan ik me er altijd weer over verbazen dat het klopt. Grip op de zaak, het bezorgt me een kleine kick. Natuurlijk klopt het. Daar is het een kaart voor.
Via mijn werk reageer ik op hoe onze wereld is ingericht, en hoe deze continue verandert. Soms in sneltreinvaart. Ik ben er soms deel van, dan weer lijk ik van een afstandje toe te kijken. Wanneer je ergens voorbij racet, zie je het moois onder je voeten niet, en bestaat het gevaar kleine waardevolle dingen over het hoofd te zien of te vertrappen. Een stap op de plaats lijkt mij vaak geen slecht idee. Vertragen als wens en soms als pleidooi.
Ik vertaal dat door in mijn werk door juist te bréken met systemen. De logica te ondermijnen. Ik probeer situaties te creëren waar de controle verloren lijkt, een vorm loskomt van z’n oorsprong. Zo gaat de vaart eruit. Beelden balanceren, wankelen, ik zet hard tegenover zacht, structuur tegenover chaos. Ik zoek naar spanning tussen de vormen en gekozen materialen. Uiteindelijk om zo relaties op scherp te zetten en onze positie in een steeds veranderende wereld te bevragen. In het geval van dit beeld vormde de straat het te breken systeem.
Tot groene deken
In het werk moest groen over grijs gaan zegevieren. Door een plattegrond van Haarlem op te rollen, en te vervormen tot boom, doe ik het stratenplan te niet. In een ruimtelijke vorm, verliest de kaart z’n functie. Het overzicht is verdwenen. Straten vormen takken, en zijtakken, die ik naar wens kon ‘snoeien’, afzagen of elders weer aanlassen, tot er een spannende vorm ontstond. Het stratenplan heeft zich als het ware bevrijdt van de logica, en staat, getransformeerd tot boom, als winnaar bovenop stapels stenen. Het boompje kan door de klimplanten worden aangegrepen verder de hoogte in te klimmen.
30×30 stoeptegels hebben de maat van het voetstuk bepaald. Van gewipte straatstenen uit Haarlem metselde ik bakken, die ruimte bieden voor planten. De gedachte was, en het is onze hoop, dat de planten het naar hun zin hebben, en langzaam het beeld gaan overnemen.
Het beeld is dus niet af. Anniek en ik hopen de juiste omstandigheden te hebben gecreëerd voor de planten, zodat er door de seizoenen heen een dynamisch beeld is te zien. Een beeld dat ene moment overwoekerd wordt door groen, en zich op het andere moment weer kaler toont.Direct dient een dilemma zich aan: In hoeverre zijn we als makers nu in staat de natuur ook echt haar gang te laten gaan? Te laten afsterven wat niet lekker groeien wil, te laten staan wat komt aanwaaien. Of sturen we dit beeld stiekem bij? We hebben hier eigenlijk nog geen antwoord op. De tweestrijd tussen het houden van controle en het totale verlies ervan gaat door.
Samenwerking
Inheemse beplanting van het beeld door ecologisch hovenier
Ik spreek van WÉ, omdat ik met betrekking tot het GROEN nauw heb samengewerkt met Anniek Herder. Ik ben op het platteland opgegroeid. Ik at en eet uit de ‘bak’ (moestuin) van m’n ouders, en geniet van de groene omgeving die m’n geboortegrond is. Maar écht groene vingers heb ik niet.
Anniek Herder, ecologisch hovenier heeft dat wel. Anniek; “Het beeld mag volledig overgroeien om de veerkracht van de natuur en kansen voor herstel van biodiversiteit in de stad te tonen. Er zijn voornamelijk planten gekozen die oorspronkelijk inheems zijn en in Nederland in het wild voorkomen. Er is een enkele uitzondering gemaakt voor uitheemse maar ingeburgerde of verwilderde planten en voor inheemse gecultiveerde varianten. Er zijn geen potentieel bedreigende of invasieve soorten in het werk opgenomen.” Lees hier haar blog en uitgebreide Beschrijving beplanting.
Marianne:”Heel erg dankbaar ben ik voor de fijne samenwerking. Via mooie gesprekken kwamen we tot de keuze van stoere planten, die goed samengaan met de rood/paarse stenen en het signaalrode boompje. Dankzij Anniek kijk ik anders naar m’n grasveldje vol mos, en denk ik twee keer na voor ik ‘onkruid’ verwijder. Het duizendblad blijft nu gewoon staan, en voelt heerlijk aan m’n blote voeten.”
Filmpje onthulling
