Kale schoolpleinen, tegels, weinig te beleven en niets te leren. Zo zijn de meeste schoolpleinen in Nederland ingericht. Maar het kan ook anders. Een schoolplein dat dient als een buitenlokaal voor kinderen. Het stappenplan van Stichting Oase helpt je op weg.

 

De positieve effecten van groene schoolpleinen

Er komt steeds meer kennis beschikbaar over de positieve effecten van groene schoolpleinen. Groene schoolpleinen hebben een positief effect op het welbevinden van jonge leerlingen, onder andere doordat er meer wordt gespeeld, het spel intensiever en gevarieerder is en het plein ook na schooltijd vaker gebruikt wordt, waardoor het een grotere buurtfunctie krijgt.
Een groen schoolplein nodigt kinderen uit om oog te hebben voor de natuur.
Ook zijn er aanwijzingen dat kinderen meer groente en fruit eten als ze samen met de klas werken in een moestuin.
Het concentratievermogen van kinderen is beter na buiten spelen op een groen schoolplein. Ten slotte draagt een groen schoolplein bij aan het voorkomen van hittestress en wateroverlast (klimaatadaptatie) en kan het positieve effecten hebben op de biodiversiteit in stedelijk gebied.

Stappenplan

1. Het idee

Een groen schoolplein aanleggen doe je niet in je eentje. Denk na wie je hierbij kan helpen.
• Begin met het maken van een overzicht van elke groep of persoon die kan helpen om het plan te realiseren.
• Ga in gesprek met de ‘hulptroepen’, breng je enthousiasme over en vraag naar de rol en inbreng. Leg toezeggingen zoveel mogelijk vast.
• Bepaal de kartrekker van het project.

Werkgroep oprichten
Een werkgroep kan bestaan uit twee personen, maar het ligt meer voor de hand om voor een grotere groep mensen met verschillende achtergronden te kiezen.
Acties:
• Maak een lijstje met personen die je het liefst in de werkgroep wilt hebben.
• Maak subgroepjes verantwoordelijk voor verschillende onderdelen (ontwerp, financiën, communicatie, draagvlak creëren bij ouders en in de buurt, de aanleg enzovoort).
• Denk na over een vergaderschema, niet elke groep hoeft elke keer te vergaderen.
• Start de eerste vergadering met een enthousiasmerende presentatie. Neem hiervoor eventueel contact op met een regionale consulent van Springzaad.

Brainstorm
Het is belangrijk om in een vroeg stadium helder te krijgen wat je wilt met het schoolplein. Het hele terrein aanpakken of een deel daarvan? Speelvoorzieningen, een moestuin, ruimte voor dieren? Wil je ook dat het schoolterrein gebruikt wordt tijdens de lessen of is het juist de bedoeling dat het schoolplein alleen een groen speelplein is? Je kunt een brainstorm organiseren voor een (grote) groep betrokkenen. De wildste ideeën komen op tafel.
Acties:
• Wie wil je betrekken bij de brainstorm? Denk aan ouders, kinderen, leerkrachten, andere gebruikers van het pand, buurtbewoners.
• In een brainstorm gaat het om vrij denken. Kan niet of mag niet bestaat (nog) niet.
• Kinderen weten heel goed wat ze willen; Het is goed hen ook al in deze eerste fase bij het hele proces te betrekken.

2. De voorbereiding

Biodiversiteit
Het is handig om in deze fase het ambitieniveau voor de biodiversiteit te bepalen. Hoe wil je met het schoolplein bijdragen aan het behoud en de versterking van biodiversiteit in de wijk? Bedenk welke soorten planten en dieren je op het plein wilt zien. Wil je veel kleuren, geuren, veel vlinders en vogels en kikkers?

Acties:
• Inventariseer wat er al is aan planten en dieren.
• Bepaal je ambities voor het soort natuur dat je verder wilt aantrekken. Hoe verwerk je dat straks in het ontwerp?
• Vraag hulp bij bijvoorbeeld een afdeling Natuur en Milieueducatie in de omgeving. Misschien zijn er (groot)ouders die verstand hebben van planten, dieren en tuinieren. Veel kennis is ook aanwezig bij leden van de ecologisch hoveniersvereniging Wilde Weelde en de branchevereniging VNG.

3. Het ontwerp

Ideeën, wensen en eisen
Bij de eerste stap zijn al veel ideeën verzameld. Waarschijnlijk heeft iedereen een ideaalbeeld van hoe het groene schoolplein eruit zou kunnen zien. In de ontwerpfase is het belangrijk alle ideeën te verzamelen, prioriteiten aan te brengen en een plan te ontwikkelen dat aansluit bij de wensen, de mogelijkheden en de eisen.

Acties:
• Verzamel alle ideeën uit de brainstormfase. Geef per idee de (on)mogelijkheden aan.
• Bepaal aan de hand van de ideeënlijst welke elementen ‘vereist zijn’ (de eisen) en welke ideeën ‘gewenst’ zijn (de wensen).
• Betrek kinderen bij het ontwerp. Wat goed werkt, is dat kinderen mogen kiezen tussen twee of meer alternatieven. Daarna kan de leerkracht in de klassen op eigen wijze hiermee verdergaan (discussie, knutselen, tekenen, maquettebouw).
• Bepaal wie het ontwerp gaat maken. Dit kan een ontwerpbureau zijn gespecialiseerd in groene speelruimtes, maar ook een ervaren ouder/ leerkracht/ omwonende.
• Kies bij voorkeur voor een groen schoolplein dat na schooltijd kan worden gebruikt door de wijk.
• Denk na over hoe het groene schoolplein is geïntegreerd in de totale visie van de school.
• Denk na over de kosten. Zoek uit wat bepaalde aanpassingen en objecten kosten en hoe u denkt voor financiering te zorgen.

4. Definitief plan

Werkplanning
Het is handig om op basis van het voorlopig ontwerp een werkplanning te maken. Wie doet wat en wanneer?
Acties:
• Noteer in een schema alle activiteiten die nog gedaan moeten worden.
• Denk niet alleen aan het plein zelf, maar ook aan de feestelijke oplevering, het informeren van ouders, omwonenden en andere betrokkenen en het regelen van een artikeltje + foto voor in de huis-aan-huisbladen.
• Het is handig om in de werkplanning aan te geven wie voor welke activiteit verantwoordelijk is en wie de uitvoering daadwerkelijk ter hand neemt.

Begroting
Het is belangrijk om op basis van het voorlopig ontwerp de begroting bij te stellen.
Acties:
• Werk de begroting bij.
• Ga op zoek naar inkomstenbronnen. Kijk ook eens op de Springzaadwebsite voor ideeën.

Onderhoudsplan
Het onderhoudsplan is één van de belangrijkste onderdelen in de planvorming voor het groene schoolplein.

Acties:
• Bespreek met directie en leerkrachten hoe het onderhoud van het schoolplein past in het lesprogramma (mogelijke thema’s: zaaien/ oogsten, snoeien, verzorging planten/bomen).
• Informeer bij aanbieders van (groot) onderhoud naar de mogelijkheden en kosten.
• Stel een plan op voor regulier onderhoud (dagelijks/ wekelijks), jaarlijks/seizoensonderhoud en een plan voor de lange termijn.
• Schakel vrijwilligers in via lokale maatschappelijke organisaties.

5. Aanleg

Coördinatie
Hoe groter de omvang en ambities van het project, hoe meer werk er verzet dient te worden. In de meeste gevallen zal het logisch zijn om de aanleg van het groene schoolplein uit te besteden aan een gespecialiseerd bedrijf. Dit is echter bijna altijd de grootse kostenpost. Om kosten te sparen kun je overwegen om de aanleg in fases te doen, om er ouders bij te betrekken en/of de kinderen ook een rol te laten spelen.

Acties:
• Zorg voor goede communicatie naar alle partijen.
• Genereer aandacht bij media en verantwoordelijken in de politiek.
• Zorg voor vakbekwame begeleiding voor het zware werk (grondverzet, grote stenen, bomen plaatsen).
• Betrek ook kinderen bij de uitvoering.
• Organiseer de benodigde materialen goed.
• Zorg voor voldoende medewerkers. Het succesvolst is een mix van deskundigen, betrokken medewerkers en gemotiveerde vrijwilligers.

Biodiversiteit
Bij de aanleg van het plein kan bij uitstek aandacht worden geschonken aan de flora en fauna en hoe deze met elkaar samenleven en samenwerken. Plaats bijvoorbeeld een bijenhotel. Bijenhotels zijn kunstmatige nestplaatsen die uit diverse natuurlijke materialen zijn opgebouwd. Bijenhotels bieden schuil- en nestgelegenheid en overwinteringsmogelijkheden aan wilde bijen, maar ook aan andere insecten. De wilde bij wordt wereldwijd met uitsterven bedreigd terwijl ze heel belangrijk zijn voor de voedselproductie. Zonder hen groeien bijvoorbeeld groente en fruit niet. Voor de kinderen is het enorm educatief. Gedeputeerde Tekin (Natuur): “Jong geleerd is oud gedaan. Met voorlichting over biodiversiteit kun je niet vroeg genoeg beginnen en door het plaatsen van deze bijenhotels kunnen kinderen met eigen ogen zien en beleven wat dit betekent. Zij staan immers voor onze toekomst.”

Op 15 april 2019 overhandigde Tekin samen met imker Pim Lemmers van Stichting Bijenvrienden een bijenhotel aan basisschool de Icarus. De provincie maakt dit financieel mogelijk door het initiatiefvoorstel ‘groen doet kinderen goed’ van de Partij voor de Dieren uit te voeren. Het doel van de bijenhotels is om leerlingen kennis te laten maken met wilde bijen en hun leefomstandigheden. De provincie stelt hiervoor 5000 euro beschikbaar.

Werk op een ecologische, milieuvriendelijke manier aan het groene plein. Hierdoor stimuleer je een natuurlijk evenwicht. Gebruik van chemische middelen tegen bijvoorbeeld ongedierte is niet nodig omdat de natuur zelf een plaag of probleem oplost. Hierdoor kunnen kinderen zonder problemen met hun handen in de aarde zitten.* Bomen en struiken die er al staan kunnen worden aangevuld met struiken waar je je in kunt verstoppen en nieuwe bomen kunnen als klimboom worden uitgezocht.

* (red. Bij de aanleg van een plein als groen schoolplein adviseren wij om aandacht te besteden aan de bodemkwaliteit. Deze bodeminformatie kan worden verkregen indien beschikbaar via de omgevingsdiensten in de regio. Indien geen bodeminformatie beschikbaar is en een schoolplein is gelegen in een gebied waar verhoogde diffuus lood concentraties aanwezig zijn adviseren wij voordat het schoolplein wordt aangelegd een bodemonderzoek uit te voeren. Meer informatie over diffuus lood is te vinden: https://www.noord-holland.nl/Onderwerpen/Water_Bodem/Bodem_en_ondergrond)

Acties:
• Verplaats oude struiken en planten als dat kan, misschien hoeft niet alles nieuw te worden aangeschaft.
• Maak geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, maar zoek naar natuurlijke alternatieven. Houd ook de aannemer hierbij in de gaten.
• Probeer een aannemer te vinden die het als een uitdaging ziet om rekening te houden met biodiversiteit. Kijk voor geschikte adressen op de kaart van Wilde Weelde.

6. Gebruik en beheer

Natuurlijk spelen
En dan is het eindelijk zover! Het groene schoolplein is aangelegd en kan in gebruik worden genomen.
Acties:
• Houd de eerste tijd met elkaar (leerkrachten, omwonende, ouders, kinderen) een logboek bij (hoe wordt de tuin gebruikt, wanneer en door wie?). Schrijf ideeën voor verbetering op, nieuwe wensen enzovoort.
• Evalueer na een aantal weken het gebruik van het plein. Wat is er goed, zijn er nog verbeterpunten?
• Spreek na een aantal weken af met het bedrijf dat het plein heeft aangelegd. Bespreek alle nieuwe inzichten.
• Check de uitgaven met de begroting en stuur een afrekening naar de financiële partners.

Bron stappenplan:
Fotografie Groene Schoolplein

Andere handige url’s:

De Groene Kapstok

IVN, gezonde schoolpleinen

De Wilde Stad

Moestuinen met kinderen
Stichting OASE
Springzaad, meer ruimte voor natuur en kinderen
Regionaal consulent
Geslaagde voorbeelden

Volg Groen Kapitaal:
Facebook
Twitter
Instagram
LinkedIn