Inspiratie vanuit prijsvraag Gouden wortel
Schooltuinieren, ervaringsgericht en actief leren over gezonde voeding en biodiversiteit
Overheden zien het schooltuinieren als een goede manier om kinderen in aanraking te laten komen met gezonde voeding en spelenderwijs te leren over natuur en biodiversiteit. Ervaringsgericht leren, waarbij kinderen zelf buiten groenten en fruit verbouwen, van zaaien, verzorgen en oogsten, is een goede manier om kennis op te doen over voedsel en biodiversiteit. Want wat doet die worm in de grond eigenlijk, en waarom zit die bij op die plant? Kunnen we eigenlijk wel voedsel kweken zonder hun?
Schooltuinieren legt de basis voor kinderen en volwassenen die gezonde en duurzame keuzes maken. Schooltuinieren is ook een inspirerende manier om te leren: rekenen, taal, bewegen, sociale vaardigheden zoals samenwerken, geduld hebben, ergens voor zorgen. Actief leren in de buitenlucht is goed voor het verwerken van kennis, om je op te laden en om je energie kwijt te kunnen. De recente aandacht voor gezond, lokaal voedsel heeft bij veel gemeenten het schooltuinieren opnieuw onder de aandacht gebracht.
Voor de provincie Noord-Holland past dit ook goed in haar Voedselvisie. Ook in de Tweede Kamer staat schooltuinieren op de agenda: in 2021 is een motie aangenomen om schooltuinieren te bevorderen (motie van der Plas / Grinwis).
Waarom extra aandacht voor schooltuinieren via de Gouden Wortel?
De Gouden Wortel is een initiatief van de Alliantie Schooltuinen en het programma Jong Leren Eten. Met de Gouden Wortel willen de initiatiefnemers de belangrijke bijdrage van vele gemeenten aan het schooltuinieren zichtbaar maken, ondersteunen en waarderen. Schooltuinen bestaan in een aantal gemeenten al meer dan 100 jaar. Al ruim een eeuw maken schooltuinen onderdeel uit van het schoolsysteem en zien overheden en onderwijsinstellingen de meerwaarde van tuinieren in schoolverband. Dat wil niet zeggen dat dit onderwerp “stil staat”. Gemeente Amsterdam is daar een goed voorbeeld van. Zij heeft recent haar eeuwfeest gevierd met een mooie film, die laat zien dat het na al die tijd nog springlevend is.
Winnaars Gouden Wortel 2022
Arnhem en Teylingen zijn de winnaars van de Gouden Wortel 2022. Proficiat! Deze twee gemeenten ontvangen deze nieuwe prijs voor hun jarenlange ondersteuning van het schooltuinieren, waardoor zij een inspiratiebron vormen voor andere gemeenten in het land. De Gouden Wortels worden uitgereikt tijdens de landelijke Schooltuinconferentie op woensdag 25 mei op de Floriade Expo in Almere.
De Gouden Wortel is 2022 is hiermee voor het eerst uitgedeeld. Hiervoor waren 16 gemeenten genomineerd. De nominatie is tot stand gekomen door een oproep in het netwerk van de Alliantie Schooltuinen en het programma Jong Leren Eten. Iedereen kon een gemeente nomineren, maar met name medewerkers van NME-centra, leerkrachten en andere betrokkenen bij het schooltuinieren hebben hun gemeente genomineerd. Een mooie mix van diverse vormen van schooltuinieren is zo in beeld gekomen. In Noord-Holland waren 3 gemeenten genomineerd (gefeliciteerd!): Amsterdam (professioneel opgezet en dat staat als een huis), Heemskerk (betrekken van lokale kennis van “plant-opa’s”) en Drechterland (mooi nieuw initiatief).
Wat kan een gemeente doen?
De ondersteuning vanuit gemeenten kan op verschillende manier vorm krijgen. Het beschikbaar stellen van grond,een centrale plek, is in ieder geval van belang. De schooltuin kan daarbij meerdere functies dienen en ook een plek zijn waar de buurt actief tuiniert. De vorm van het schooltuinieren is ook afhankelijk van de keuzes die gemaakt worden door de school. Schooltuinieren op het schoolplein – via allerlei maatwerkoplossingen zoals bijvoorbeeld met moestuinbakken of zelfs “verticaal tuinieren” – krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht als scholen het lastig vinden naar een centrale plek te gaan met de kinderen. Er is zeker nog een flink aantal grote schooltuincomplexen in Nederland. Deze zijn vaak in beheer bij het lokale natuur-, milieu- en duurzaamheidscentrum. Bij de schooltuincomplexen komen leerlingen van verschillende scholen tuinieren, meestal onder begeleiding van een tuinman/vrouw en een educatief medewerker.
Daarnaast stimuleren veel gemeenten het schooltuinieren via afspraken met de onderwijsbesturen en/of stellen ze middelen ter beschikking voor de organisatie, direct ten behoeve van de school of via lokale, ondersteunende organisaties. Denk aan het bieden van zaden, plantmateriaal, lespakketten of praktische ondersteuning.
Mooi is te zien dat er steeds meer “slimme combinaties” worden gelegd, bijvoorbeeld met klimaatadaptatie en kinderen leren over het omgaan met water. Ook lokale preventieakkoorden en programma’s als Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) worden erbij betrokken voor smaaklessen of zelfs de buurtsportcoach in relatie tot gezondheid en bewegen.