Stadslandbouw

Praktijkvoorbeeld: Natuurnetwerk Haarlem

Sjoerd Andela, stadsecoloog bij de Gemeente Haarlem

De gemeente Haarlem wil voedselproductie dicht bij huis stimuleren en bewustwording creëren bij bewoners over waar voedsel vandaan komt. Daarnaast wil het met stadslandbouw ook de lokale economie stimuleren. Het belang hiervan is dat de voedselketen duurzamer en eerlijker wordt, zowel richting consument als producent. ‘’Er heerst een gevoel bij burgers en de overheid dat machtige instanties niet eerlijk zijn naar consumenten qua informatievoorziening en naar producenten qua prijs’’, zegt Sjoerd. ‘’Onze doelstelling is bewustzijn creëren en ruimte bieden aan stadslandbouw. Deze stadslandbouw kan onderdeel worden van de ecologische structuur waarmee het bijdraagt aan de biodiversiteit.’’

‘’Wanneer kleine gemeenten te weinig middelen hebben om een ecoloog in dienst te nemen kunnen deze gemeenten gaan samenwerken en samen een milieudienst vragen om naast toezicht ook een adviserende rol in te nemen met een ecoloog. Op deze manier kunnen ook kleinere gemeenten door financiering van meerdere gemeenten.’’

Hoe je kun samenwerkingen rond stadslandbouw stimuleren?

In eerste instantie zijn worden er overeenkomsten opgesteld met partijen die op braakliggende terreinen al bezig zijn met voedsel produceren. ‘’In een eerder stadium werden deze initiatieven ‘weggejaagd’’’, vertelt Sjoerd. ‘’Daarnaast worden initiatieven als de Doe Tuinen nu ook proactief benaderd wanneer er stukken grond braak liggen of komen te liggen. Dit wordt gedaan via een participatieovereenkomst waarin bewoners onder voorwaarde (vaak de voorwaarde om geen gif te gebruiken) voor een bepaalde periode op een bepaald stuk grond voedsel mogen produceren naar eigen bevinding.’’ Wanneer het grote projecten zijn houdt de gemeente een maximale huur aan die ook bij volkstuinen wordt gebruikt en soms wordt er zelfs helemaal geen huur gevraagd. aangezien het project maatschappelijk gezien waarde toevoegt. Daarnaast is de gemeente een aanspreekpunt voor initiatiefnemers van stadslandbouw die grond zoeken of budget zoeken om bepaalde zaken te realiseren. ‘’Er is een initiatievenpot die aan wijkraden is gegeven van waaruit startende initiatieven maximaal 3000 euro kunnen krijgen om zaken te organiseren, mits het gedragen wordt door omwonenden’’, legt Sjoerd uit.

Hoe kunnen stadslandbouw en natuur combineren?

De gemeente heeft een ecologische beleidsplan opgesteld met daarin kerngebieden, natuurontwikkelgebieden, potentiële gebieden en verbindingszones vastgesteld. Dit heet het Natuurnetwerk Haarlem. ‘’Op dit moment worden ook feitelijke ecologische verbindingen toegevoegd en mogelijke barrières en hoe deze op te heffen zijn’’, legt Sjoerd uit. ‘’Hierin past ook het onderbrengen van nieuwe stukken natuur, dus wanneer stadslandbouw grenst aan een stuk natuur of de ecologische structuur kan deze daarin worden opgenomen, mits wordt voldaan aan het ontwikkelen van natuur. Het belang van deze ecologische structuur is, naast bescherming van het gebied, dat het handen en voeten geeft aan natuurontwikkeling in een gebied. Daarmee creëer je een soort legitimering naar de politiek toe dat het een belangrijk gebied is om meerdere redenen. Deze redenen zijn het bieden van ruimte aan initiatiefnemers om leuke dingen te doen wat draagvlak in de buurt heeft, het ontwikkelen van meer natuur in de stad en de biodiversiteit vergroten. Dit geeft beleidsmatig gezien een onderbouwing om betrokken te worden bij ontwikkelingen die relevant zijn voor de natuur wat onderdeel is van de ecologische structuur.’’ Er is een klankbordgroep die bestaat uit verschillende natuurverenigingen en organisaties die het beleid en plannen van de gemeente checken.

Welke kansen zie jij voor stadslandbouw in de toekomst?

• ‘’Er kan gedacht worden aan stukken groen in een dorp of stad waar, naast ‘naar kijken’, niet zoveel mee gedaan wordt om daar, naast natuur, ook een plek voor stadslandbouw van te maken. Dit moet natuurlijk gebeuren onder de juiste voorwaarden zodat de biodiversiteit nog verder stijgt. Maar een extra waarde zoals voedselproductie, en daarbij alles wat stadslandbouw indirect bijdraagt aan een samenleving, toevoegen is een mogelijkheid.’’
• ‘’Ontwikkel een kaart waarop braakliggend grond of stukken grond te vinden zijn met daarbij de informatie voor gebruik. Bijvoorbeeld de duur waarop het te gebruiken is, de prijs waarvoor het te gebruiken is en de mogelijkheden waarvoor het te gebruiken is (voedselproductie alleen op schone grond).’’
• ‘’Creëer een Natuurnetwerk in een stad of gemeente welke aansluit op het totale Natuurnetwerk Nederland. Het moet een schakel zijn in het grote geheel. Dit vergroot de biodiversiteit. Een natuurnetwerk in een stad of gemeente moet daarbij wel voldoen aan het criterium dat er voldoende leefgebied is, de kwaliteit voldoende is, er genoeg kwalitatieve verbindingen.’’

Welke opgedane lessen zou je graag met anderen willen delen?

• ‘’Een overeenkomst zoals een participatieovereenkomst of adoptieovereenkomst moet worden gebruikt om er voor te zorgen dat het stuk grond van de gemeente blijft en niet na x aantal jaar gebruik kan worden opgeëist door één of meerdere bewoners.’’
• ‘’Zie initiatiefnemers van stadslandbouw als mogelijkheid om biodiversiteit te monitoren, beheren, natuur te creëren en op basis van ecologisch advies verbeteringen toe te passen. En faciliteer hen daarin met financiën en kennis. Op deze manier is het een win-win situatie aangezien een grotere biodiversiteit ook zorgt voor minder plagen.’’
• ‘’Breng in kaart wat initiatiefnemers sowieso nodig hebben om stadslandbouw te starten qua financiering en andere middelen. Help ze bij deze start om ze daarna zelfstandig verder te laten gaan. Deze financiering is als een investering in onder andere sociale cohesie en natuurontwikkeling.’’
• ‘’Ontwikkel een beleidsstuk ecologische structuur waarmee ‘groene’ mensen een stoel tafel krijgen bij beslissingen die te maken hebben met deze structuur.’’